Mô tả
Giới thiệu tác phẩm Trí Tuệ Của Hoa
Tôi có ý dẫn ra đây một số sự việc mà bất cứ một nhà thực vật học nào cũng biết. Tôi không thực hiện bất kỳ một phát minh nào, và sự đóng góp khiêm tốn của tôi chung quy lại là vài ba những quan sát, hơn nữa là những quan sát có tính sơ đẳng thôi. Đương nhiên, tôi không có ý định liệt kê tất cả các biểu hiện trí tuệ mà chúng ta tìm thấy ở thực vật. Những biểu hiện này nhiều vô kể và liên tục không ngừng, đặc biệt giữa những loài hoa mà ở chúng tích tụ sự khát khao của đời sống thực vật vươn tới ánh dương quang và trí tuệ.
Nếu có những loài cây và hoa vụng về và không may mắn, thì cũng không có một loài nào hoàn toàn bị mất đi sự khôn khéo và tài ứng biến. Tất cả đều ráng sức đạt cho được thiên chức của mình. Tất cả đều thực hiện cho được cái khát vọng kiêu hãnh chiếm lĩnh và khuất phục mặt đất, bằng cách phát triển đến vô cùng cái dạng thức tồn tại mà chúng là đai diện. Để đạt được mục đích này cay cối, do định luật sức hút chôn chân chúng vào đất, buộc phải chiến thắng muôn vàn gian khó, hơn cả những khó khăn ngăn cản sự sinh sôi nảy nở của các loài động vật. Bởi vậy phần lớn các loài thực vật đều dùng đến sự tinh khôn, những phương kế, nhờ vào cấu trúc viên đạn và bẫy dò mà xét về cơ khí học, đạn đạo học, hàng không học và những nghiên cứu về các loài côn trùng, thì chúng thường vượt trội hơn những sáng chế và hiểu biết của con người.
Việc vẽ lên bức tranh về những phương cách chung nhất của sự thụ phấn ở các loài thực vật sẽ là thừa: hoạt động của các nhị và noãn, sức hấp dẫn nhờ mùi hương, sự mời gọi nhờ giúp đỡ của những bông hoa hòa sắc rực rỡ, sự tạo ra mật hoa hoàn toàn vô ích với bông hoa chỉ với một mục đích duy nhất là lôi cuốn, níu kéo một “cô nàng giải phóng” lả lướt, một “nữ thông tín viên” tình yêu, một chàng ong, một cậu ruồi, một nàng bướm đêm hay ngày phải trao gửi cho bông hoa nụ hôn của người tình phương xa, vô hình, chôn chân ở một chỗ…
Trong thế giới thực vật, mà mới thoạt nhìn chúng ta có cảm tưởng như yên bình và hiền lành biết bao, tràn ngập một tinh thần tuân phục và tĩnh mịch, thực ra có sự quật khởi chống lại số phận bộc lộ rõ với độ căng thẳng ráo riết và sự kiên trì tột độ. Cơ quan nuôi dưỡng quan trọng nhất của cây – bộ rễ – trói chặt nó vào đất.
Nếu trong số các quy luật lớn đè nén chúng ta khó có thể chỉ ra được quy luật nào trong số chúng đè nặng lên đôi vai của chúng ta hơn cả, thì đối với các loài thực vật không còn nghi ngờ gì nữa: nặng nề nhất là quy luật bắt cây cỏ phải chịu số phận bất động từ khi nảy mầm sống cho đến lúc chết.
Và năng lượng của tư tưởng kiên định xuất hiện từ cảnh tăm tối của những chiếc rễ cây để cây thêm chắc khỏe và hoa mãn khai khoe sắc là một cảnh tượng tuyệt trần không gì sánh nổi. Toàn bộ nghị lực thể hiện trong một nỗi niềm khát khao thường trực, trong khát vọng vươn cao chiến thắng cái định mệnh trầm trệ thâm u, đánh lừa, phá bỏ, vượt lên cái quy luật u ám nặng nề, vượt thoát cảnh tù túng, phá vỡ môi trường chật hẹp, sáng chế hoặc nhử đến cho mình một đôi cánh, chạy trốn cảnh cầm tù xa hết mức có thể, chiến thắng cái không gian mà định mệnh đã đã giam hãm nó ở trong đó. Và việc cây cỏ đạt được điều này thật hết sức kỳ lạ, cứ như thể việc chúng ta thực hiện được việc sống bên ngoài thời gian mà chúng tạ bị định mệnh của mình trói buộc vào, hay thâm nhập được vào một vũ trụ thoát khỏi những quy luật nặng nề nhất của vật chất. Chúng ta còn thấy rằng hoa đã cho con người một tấm gương phi thường về tinh thần bất khuất, lòng dũng cảm, tính kiên trì bền bỉ và tài ứng phó. Nếu như trong cuộc đấu tranh với những nhu cầu chế ngự chúng ta, ví dụ như, trong cuộc đấu tranh với những nỗi khổ đau, với tuổi già hay với cái chết chúng ta sử dụng một nửa nguồn nghị lực, mà bất cứ một cây hoa nhỏ bé nào trong khu vườn nhà chúng ta đã phát huy, thì có thể cho rằng, số phận của chúng ta đã khác biệt rất nhiều với số phận hiện giờ.
Cái nhu cầu được chuyển động này, cơn đói không gian khoáng đạt này của phần lớn các loài cây cỏ bộc lộ đồng thời ở hoa và trái. Điều này dễ dàng giải thích được đối với trái cây, mà ở nó bất luận thế nào, chúng ta cũng phát hiện thấy ít tính kinh nghiệm giả tạo hơn và ảnh hưởng nhỏ nhất của sự tiên đoán. Trái với những gì được nhận thấy trong thế giới động vật, và do quy luật có tính định mệnh về sự bất động tuyệt đối, kẻ thù đầu tiên và độc hại nhất của hạt cây hóa ra lại là thân cây ruột thịt. Trước chúng ta là một thế giới lạ thường, nơi cha mẹ không có khả năng di chuyển biết rằng, mình phải chịu tình cảnh chết đói hay buộc phải bóp chết lứa hậu sinh của mình.
Bất kể một hạt giống nào rơi xuống gốc cây hay cỏ sẽ chết hoặc phải chịu cuộc sống lay lắt đáng thương. Vì thế mà có sự nỗ lực to lớn gạt bỏ khỏi bản thân mình cái gánh nặng và chiếm lĩnh lấy không gian. Vì thế mà có những trái đạn lạ thường để phát tán, reo rắc hạt giống, để có chuyến bay lượn trong không trung cho những hạt giống mà chúng ta thấy được ở khắp mọi nơi, trong khu rừng hay ngoài đồng cỏ. Nhân đây chúng ta thử điểm qua một vài trường hợp thú vị nhất trong số chúng: chiếc cánh quạt bay hay đôi cánh nhỏ ở cây phong, cái lá á bao ở cây gia, cái máy bay ở cây cúc gai, bồ công anh, những dây xoắn nổ bung của cỏ tai tượng, cái máy gieo hạt kỳ lạ của cây mướp đắng (Momordica), một loài cây thuôc họ nhà bí, những chiếc móc bám nhỏ xíu của loài cây hoa ưa khô, cùng với cả ngàn cơ chế bất ngờ và đáng kinh ngạc khác, vì thế, có thể nói, chẳng có một loại hạt giống nào lại không tự mình nghĩ ra một cách thức hoạt động nào đó để thoát khỏi sự tăm tối trong lòng mẹ để ra với ánh dương quang.
Người nào không nghiên cứu thực vật học, người đó sẽ khó mà tin được rằng, có biết bao nhiêu sự sáng tạo được loan truyền nhờ toàn bộ thế giới cỏ cây làm vui mắt chúng ta này. Bạn hãy thử nhìn, thí dụ như, cái nồi hạt giống nhỏ, năm cái nắp van xả của cây bóng nước, năm cái kim hỏa của thiên trúc quỳ v.v. Bạn đừng quên khi có dịp xem xét gần hơn cấu trúc của một quả cây anh túc bình thường mà ta có thể thấy ở bất cứ một cửa hàng thuốc nào. Cái quả mập tròn hiền lành ấy được cấu tạo với một sự tính toán xứng đáng với những lời khen cao nhất. Nó, như chúng ta đã biết, chứa trong mình hàng nghìn cái hạt đen nhỏ li ti. Vấn đề là làm thế nào để vãi những cái hạt ấy khéo léo hết mức có thể và xa hết mức có thể. Nếu như khoang chứa chúng chưa vỡ bung ra hay bị bục ra ở phía dưới, thì những hạt bột đen quí giá sẽ tạo nên một đốm đen ở gốc cây. Nhưng những hạt giống chỉ có thể rơi ra từ những kẽ hở ở phía trên của lớp vỏ.
Khi đã chín, lớp vỏ bọc này treo trên cái cuống nhỏ của mình và khi có một làn gió nhẹ nhất thoảng qua thôi, nó sẽ vung hạt giống ra một khoảng rộng, giống hệt động tác của một người gieo hạt giống.
Liệu có cần nói đến hay không về những hạt giống đã thấy trước được khả năng phát tán chúng nhờ vào các loài chim và để dụ chim đến, chúng ẩn mình ở tận cùng của lớp vỏ bọc ngon ngọt, như cây tầm gửi, đỗ tùng, thanh lương trà v.v. đã làm.
Trong cấu trúc như thế ẩn chứa bao nhiêu là trí tuệ, bao nhiêu là sự hiểu biết cái cứu cánh, đến độ ta sợ khăng khăng một mực về mọi sự việc này, vì sợ lặp lại những sai lầm ngây thơ của Bernarden de Saint Pierre. Tuy nhiên những bằng chứng này không thể giải thích theo một cách khác được. Lớp vỏ ngọt này cũng cần cho hạt giống như hoa cần mật để quyến rũ đàn ong. Chim ăn quả vì nó ngọt, và đồng thời nuốt những cái hạt mà diều mề của nó không tiêu hóa được. Chim bay đi và dần dần trả những hạt giống đã được giải phóng khỏi vỏ bao và đã săn sàng vươn ra những cái rễ thoát khỏi những mối nguy hiểm của nơi chốn thân thương.
