Phần 1
Một hôm, Gregor Samsa - một người bán hàng, thức dậy và thấy mình biến hình thành một con ungeheures Ungeziefer (con bọ khổng lồ). Hãy còn tưởng đây chỉ là một giấc mơ, anh còn nghĩ ngợi về cuộc đời bán hàng thê lương của mình. Khi nhìn lên đồng hồ, anh nhận ra mình đã ngủ quá giờ nên đã lỡ chuyến tàu đi làm vào sáng sớm và suy nghĩ xem việc này sẽ có hậu quả gì. Gregor tức giận và lo lắng khi nhớ đến ông sếp không bao giờ chấp nhận lời giải thích, trình bày từ bất cứ nhân viên nào, bất kể họ có siêng năng đến đâu. Mẹ của Gregor gõ cửa vì con trai bà đi làm muộn hơn thường ngày, và Gregor trả lời mẹ đủ ngắn để nhận ra rằng giọng anh đã thay đổi kì lạ, nghe the thé như một con bọ. Em gái Grete của anh thì thào qua cánh cửa gọi anh mở cửa nhưng không phản hồi đâm ra lo. Cả nhà tưởng anh bị ốm nên tất cả đều chạy đến cửa phòng anh. Gregor cố gắng ra khỏi giường nhưng không làm sao nhấc được cơ thể theo ý muốn. Trong lúc đó, nhận ra trưởng phòng và thư ký trưởng đã xuất hiện trước phòng anh (vì Gregor không điểm danh như thường lệ), anh gọi ra rằng anh đang ra mở cửa.
Viên thư ký, thấy câu trả lời trễ nải của Gregor phiền phức, đã cảnh cáo anh hậu quả chuyện nghỉ làm một bữa và năng suất lao động gần đây của anh không như ý. Gregor phản đối và khăng khăng mình sắp ra mở cửa nhưng không ai bên kia cánh cửa hiểu anh nói gì, cho rằng anh đang bị bệnh rất nặng. Họ còn lo sợ đến mức định gọi thợ khóa đến. Cuối cùng, Gregor cũng mở được cánh cửa bằng miệng của mình và rối rít xin lỗi, thầm muốn mọi người không sợ hình dạng hiện giờ của mình.
Tuy nhiên, hoảng sợ bởi hình thù trước mặt họ, mẹ Gregor ngất xỉu, trưởng phòng chạy biến ra khỏi căn hộ. Gregor chạy theo trưởng phòng nhưng cha anh đã dùng gậy và tờ báo cuốn lại để lùa anh lại vào phòng. Sau đó, Gregor đã vô ý làm mình bị thương trên đường lùi vào, cha anh đóng sầm cửa lại. Phần Gregor thì quá kiệt sức nên đã ngủ thiếp đi.
Phần 2
Gregor tỉnh lại và nhận ra có ai đã mang sữa và bánh mì vào phòng mình. Thoạt nhiên anh vui vẻ nhưng nhanh chóng nhận ra mình không còn hứng uống sữa, nhưng lại có thể ăn ngon lành đồ ăn thừa đang ôi thiu đi mà cô em gái mang vào ngày hôm sau. Thế là bắt đầu nếp sinh hoạt mới: cô em đem đồ ăn, Gregor trốn dưới cái ghế dài vì lo hình dạng của mình sẽ làm em gái khiếp sợ. Anh nghe ngóng người nhà mình nói gì qua bức tường, thường là chuyện tiền nong vì Gregor không còn có thể làm việc nuôi họ nữa. Trước đó, Gregor đã quyết tâm gửi em gái đi học violin và định bụng thông báo vào dịp Giáng sinh năm đó, trước khi việc biến thân xảy ra. Tuy vậy, khi "cơn ác mộng" xảy ra anh đã không còn là trụ cột gia đình, ước mơ gửi em đi học đổ vỡ, lại không thể lên tiếng, điều này làm anh không còn nghĩ ngợi được gì nhiều. Mẹ Gregor muốn vào thăm con nhưng cha và em Gregor đã ngăn bà lại vì sợ bà lại ngất xỉu lần nữa.
Gregor càng ngày càng quen với thân hình mới của mình. Anh bắt đầu có sở thích leo tường và trần nhà. Nhận ra sở thích mới của anh trai, Grete quyết định bỏ đi một số đồ đạc và thay đổi nội thất căn phòng để anh mình có thêm không gian leo trèo. Cô và mẹ bắt đầu di chuyển đồ đạc đi nhưng Gregor lại thấy đau khổ vì hành động này. Anh cố cứu lấy bức tranh Venus in Furs trên tường thì mẹ anh khi nhìn thấy anh đang treo lủng lẳng đã ngất lịm. Grete gọi tên Gregor—lần đầu tiên ai đó nói thẳng với anh sau cuộc biến hình. Gregor chạy ra khỏi phòng đi vào bếp. Cha anh ném táo liên hồi vào anh và không may, một trái đã trúng chỗ hiểm trên lưng và dính luôn ở đó, khiến Gregor tê liệt suốt một tháng và khiến anh bị chấn thương vĩnh viễn. Gregor quay về phòng mình trong trạng thái bị thương nặng.
Phần 3
Một buổi tối nọ, bà lao công đã để cửa phòng Gregor mở trong khi những người khách trọ đang ngồi trong phòng khách. Grete được mời chơi đàn violin cho họ, còn Gregor thường tránh gặp mặt với bất cứ ai trong căn hộ thì hôm nay bò ra để nghe em gái đàn. Những người khách trọ sau khi đã biết tay nghề Grete trở nên thất vọng nhưng Gregor thì vẫn chăm chú lắng nghe. Một người khách phát hiện Gregor và tất cả khách đều hoảng hốt. Cha của Gregor cố lùa những vị khách về phòng mình nhưng ba người khách đều phản đối, đoạn tuyên bố họ sẽ chuyển ra ngoài ngay mà không trả tiền trọ vì điều kiện căn hộ quá tồi tàn.
Grete, lúc này đã phát nản chuyện chăm sóc ông anh dị hợm của mình, chợt nhận ra sự tồn tại của Gregor đã thành gánh nặng cho tất cả mọi người trong gia đình. Cô nói cha mẹ mình phải làm sao bỏ cái của nợ là Gregor đi, bằng không tất cả đều sẽ không được yên ổn. Người cha đồng ý, mong Gregor hiểu cho họ và hy vọng anh sẽ tự mình ra đi. Gregor thực chất hiểu tất cả và từ từ quay về phòng mình. Rồi từ đó, quyết tâm cứu rỗi gia đình mình, Gregor đã trút hơi thở cuối cùng.
Khi phát hiện ra Gregor đã chết, cả gia đình ai nấy đều thấy nhẹ nhõm. Người cha đuổi đám khách trọ ra, nhân tiện sa thải luôn bà lao công - người đã thủ tiêu xác của Gregor. Cả nhà họ bắt chuyến xe về đồng quê chơi, và trên đường họ bàn bạc chuyện tiền nong. Họ quyết định dọn đến ở một căn hộ nhỏ hơn để tiết kiệm tiền, vì họ không thể làm vậy khi Gregor còn sống. Trong chuyến đi ngắn ngủi này, ông bà Samsa nhận ra cô con gái Grete của mình, d
